رشته ی مهندسی نفت صراحتا به بحث انرژی نفت و گاز می‌پردازد؛ نوعی از انرژی که نیازهای صنعتی، خانگی و … را برطرف میکند. این رشته از رشته‌های نسبتا جدید در آموزش عالی کشور ما محسوب می‌شود. برای اولین بار در سال ۱۳۷۸ رشته‌ای به نام مهندسی نفت در دانشگاه صنعت نفت شروع به فعالیت کرد. به سرعت در دانشگاه‌های دیگر ارائه شد و در ۳ مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا دانشجو جذب کرد. با این روند، نیاز ما در زمینه‌ی تخصص نفت برطرف شد و پیشرفت برای کشور رقم خورد.
ابتدا از این نقطه شروع می‌کنیم که مانند بسیاری از رشته های مهندسی، قبولی در این رشته نیز از مرحله کنکور می‌گذرد. برای قبولی در رشته‌ی مهندسی نفت، باید در کنکور ریاضی شرکت کنید. در حال حاضر، قبولی در این رشته بدون کنکور امکان پذیر نیست. دوره‌ی کارشناسی رشته‌ی مهندسی نفت، مانند بقیه رشته‌ها، ۴ سال است. دوره ارشد ۲ ساله و دکترا نیز ۴ ساله است. در ادامه این مقاله با جزئیات بیشتر در مورد این رشته آشنا خواهید شد.
معرفی رشته مهندسی نفت + معایب و مزایا
کشور ما، کشوری است که دارای منابع نفت و گاز است. علاوه بر آن، باتوجه به گرایش ها و شرایط کاری‌ای که رشته‌ی مهندسی نفت دارد، باعث می‌شود تا در دستهی رشته های پردرآمد قرار گیرد. زمینه‌ی فعالیت و شغل نیز، وابسته به گرایشی است که در دوره‌ی ارشد انتخاب می‌کنید. اما بحث محیط کاری آن است که گاه برخی را از انتخاب آن، دلسرد میکند. شرایط سخت کار در بیابان یا دریاها و دوری از خانواده از چالش‌های کاری آن محسوب می‌شود. اما آیا این تمام داستان رشته‌ی مهندسی نفت است؟
وظایف یک مهندس نفت
وظایف یک مهندس نفت، متناسب با گرایش تحصیلی او مشخص می‌شود. اما با این حال، تمام فرآیند‌های مربوط به نفت، از اکتشاف تا بهره‌برداری و انتقال به خط لوله در دستهی وظایف مهندس نفت قرار می‌گیرد. ضمنا، درست است که گرایش ها هر کدام وظیفه‌ی خاص خود را دارند، اما در مجموع، تمام گرایش های نفت باید باهم کار کنند. هیچ یک از پروژه ها شخصی نیست و کارها به صورت تیمی انجام می‌شود.
چه درس هایی از دوره‌ی دبیرستان در رشته‌ی مهندسی نفت کاربردی تر هستند؟
بسیاری از بچه‌ها تصور می‌کنند که رشته‌ی مهندسی نفت، رشته ای مربوط به درس شیمی است. به جز چند واحد درسی شیمی، که بسیاری از رشته‌های دیگر مهندسی نیز آن را می‌گذرانند، این رشته ارتباط دیگری با درس شیمی ندارد. اگر بخواهیم درسی از دبیرستان را پایه‌ای برای آن در نظر بگیریم، فیزیک خواهد بود، به خصوص بخش ترمودینامیک و گرما! ریاضیات نیز از دروسی است که شما برای تحصیل در رشته های مهندسی باید به خوبی بلد باشید.
از دروس دیگری که بخواهیم به صورت ویژه به آن اشاره کنیم، بحث زبان انگلیسی است. در رشته‌ی مهندسی نفت، زبان انگلیسی بحث مهمی است. زیرا که این رشته، رشته ای بین‌المللی است و پروژه های مختلف در سراسر دنیا تعریف می‌شود. حتی در کشور ما نیز، از دیگر کشورها مشغول به کار هستند. طبعا برای ایجاد ارتباط، نیاز به زبان بین‌المللی است که نقش زبان انگلیسی پررنگ می‌شود.
دروس رشته‌ی مهندسی نفت در دوره‌ی کارشناسی
در این جداول، تمام دروس پایه، اصلی، تخصصی و اختیاری دوره‌ی کارشناسی آورده شده است. دروس عمومی نیز شامل دروس فارسی، تربیت بدنی 1 و 2، زبان انگلیسی 1 و 2، دانش خانواده و جعیت، و 12 واحد از دروس معارف است.
| دروس پایه رشته‌ی مهندسی نفت | |
| ریاضی عمومی 1 | فیزیک عمومی 1 |
| ریاضی عمومی 2 | شیمی عمومی 1 |
| معادلات دیفرانسیل | آز فیزیک عمومی 1 |
| برنامه نویسی کامپیوتر | آز شیمی عمومی 1 |
| محاسبات عددی | آمار و احتمالات هندسی |
دروس اصلی رشته‌ی مهندسی نفت
- آشنایی با مهندسی نفت
- پدیده های انتقال
- زمین شناسی عمومی و ساختمانی
- استاتیک و مقاومت مصالح
- مکانیک سنگ
- سنگ شناسی
- زمین شناسی نفت
- ترمودینامیک و رفتارفازها
- خواص سنگ های مخزن
- آزخواص سنگ و سیال مخزن
- خواص سیالات مخزن
- مکانیک سیالات
- مکانیک سیالات دوفازی
- مهندسی مخازن نفت و گاز 1
- نمودارگیری چاه
- مهندسی بهره برداری از منابع نفت و گاز
- چاه آزمایی و تحلیل نتایج
- مهندسی حفاری 1
- آز حفاری 1
- کاربرد ریاضیات در مهندسی نفت
- روش تحقیق
- کارآموزی
- پروژه
دروس تخصصی رشته مهندسی نفت
- مهندسی مخازن نفت و گاز 2
- مباني مدلسازي و شبيه‌سازي مخازن نفت و گاز
- روش های افزایش برداشت از مخازن
- مهندسی حفاری 2
- ژئوفیزیک
- ژئوشیمی آلی (نفت)
- ارزیابی اقتصادی پروژه های نفتی
- مبانی مهندسی مخازن ترکدار
- طراحی مهندسی تاسیسات سطح الارضی
- کارگاه نرم افزار تخصصی
برخی از دروس اختیاری رشته‌ی مهندسی نفت
- فرازآوری مصنوعی
- مدیریت و صیانت از مخازن
- مبانی مهندسی محیط زیست و HSE
- مدیریت پروژه های نفتی
- زبان تخصصی
- مهندسی انرژی
- سیالات حفاری
- آز مکانیک سنگ
- عملیلات نقشه برداری
- زمین شناسی تحت الارضی
- انگیزش چاه
- تخمین و ارزیابی مخازن
بازار کار رشته‌ی مهندسی نفت + آینده‌ی شغلی
به دلیل بسیاری از تصورات اشتباه دانش‌آموزان درباره‌ی این رشته، درصد کمی از بچه‌ها آن را در اولویت های خود قرار می‌دهد. این باعث شده که این رشته، رشته‌ی اشباع شده‌ای نسبت به برخی رشته ها نباشد. از همین رو بازار کار رشته‌ی مهندسی نفت، بی نیاز از متخصص نیست. شما می‌توانید در شرکت ملی نفت یا شرکت های تابع آن، پالایشگاه های نفت و گاز، صنایع پتروشیمی، پخش فرآورده های نفتی، شرکت های خصوصی حوزه‌ی انرژی، صادرات و شرکت های تجهیزات نفتی و غیره مشغول به کار شوید. بحث در‌آمد هم وابسته به محیط و شرایط کاری متفاوت است، اما عموما مهندسان نفت از درآمد‌های خوبی برخوردار هستند.
برای آشنایی با سایر رشته‌هایی که امکان ادامه تحصیل در آنها دارید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله معرفی کامل رشته های ریاضی فیزیک 1403 را بخوانید.
شرایط ادامه تحصیل فارغ‌التحصیلان رشته‌ی مهندسی نفت+ گرایش های کارشناسی ارشد
از نکاتی که باید به آن اشاره کرد، بحث ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر است. بعد از اتمام دوره‌ی کارشناسی، دو راه پیش روی شما قرار دارد؛ یا وارد بازار کار شوید یا تحصیلات خود را در دوره‌ی ارشد ادامه دهید. باید بگوییم که امکان ادامه تحصیل در مقاطع ارشد و دکترای رشته‌ی مهندسی نفت، در داخل و خارج از کشور فراهم است.
پس با توجه به علاقه‌ی خود یکی از گرایش های ارشد را برای ادامه تحصیل نتخاب کنید. کارشناسی ارشد رشته‌ی نفت، ۳۲ واحد دارد، ۱۲ واحد اجباری و ۱۲ واحد اختیاری است. یک سری دروس تخصصی، دروس جبرانی، سمینار و پایان نامه هم جزء واحد های ارشد این رشته می‌باشد.
گرایش های رشته‌ی مهندسی نفت در دوره‌ی ارشد
- گرایش اکتشاف
- گرایش مخازن هیدروکربوری
- گرایش حفاری
- گرایش بهره برداری
- البته گرایش های جدیدی مانند تجهیزات نفتی نیز جدیدا در دانشگاه‌های محدودی ارائه شده است.
آیا رشته‌ی مهندسی نفت برای مهاجرت مناسب است؟
همانطور که در ابتدا اشاره کردیم، بحث انرژی، مبحثی جهانی است. پس این رشته جزء رشته های محبوب در دنیا محسوب می‌شود. معمولا این رشته، رشته‌ی پر درآمدی در جهان می‌باشد. این موضوع باعث شده تا مهندسان نفت به فکر مهاجرت نیز باشند. کشور‌های دارای منابع نفتی و کشور‌هایی که صنایع پتروشیمی یا صنایع وابسته به انرژی نفت و گاز دارند، از مقاصد مهم برای مهاجرت می‌باشد؛ مانند قظر، امارات، عمان، کانادا، آلمان، سوییس، هلند، نروژ، دانمارک و …
رشته‌ی مهندسی نفت مناسب چه کسانی است؟
خب در اینجا لازم است که وظایف هر یک از گرایش های مهندسی نفت را بازگو کنیم. چون احتمالا تا اینجای کار، شما فکر کرده‌اید که شرایط کاری آن همواره قرار است سخت و طاقت فرسا باشد.
- گرایش اکتشاف: بیشتر به کارهای تحقیقاتی و پژوهشی در زمینه‌ی کشف لایه‌ی نفتی و بحث های زمین شناسی نفت و گاز می‌پردازد. شرایط کار دفتری و گاه عملیاتی سبک می‌تواند داشته باشد.
- گرایش حفاری: گرایش حفاری به روش ها و مشکلاتی که در زمینه‌ی حفاری چاه‌های نفت و گاز وجود دارد می‌پردازد. کار آن عملیاتی، سنگین و در محیط های سخت ( خشکی و دریایی) خواهد بود.
- گرایش بهره برداری: بعد از حفر چاه و رسیدن به نقطه‌ی بهره‌برداری، گرایش بهره برداری فعالیت خود را آغاز میکند. مهندس بهره بردار چاه را تحویل می‌گیرد، و در طول مدت تولید چاه که می‌تواند از ۵ سال تا ۵۰ سال باشد، باید چاه را در روند تولید نگه دارد. نظارت بر تجهیزات سر چاهی، بهبود تولید، افزایش بازدهی چاه و … از کارهای عملیاتی او می‌باشد. اما این گرایش کارهای دفتری نیز دارد و شما می‌توانید با توجه به شرایط خود انتخاب کنید که کار عملیاتی می‌خواهید یا دفتری!
- گرایش مخزن: وظیفه‌ی مهندس مخزن، شناسایی و تخمین عملکرد مخازن زیر زمینی نفت و گاز است. این مخازن، باید در زیر زمین کشف شوند، بعد شناسایی کامل آنها توسط مهندسین مخزن انجام شود، سپس بحث حفاری و بهره‌برداری از آن دنبال شود. پس گرایش مخزن بیشتر کارهای پژوهشی و تحقیقاتی دارد، کارها دفتری است و کمتر نیاز به حضور در واحد عملیات است.
با آگاهی داشتن از شرایط کاری، حال می‌توانید بهتر تصمیم بگیرید که این رشته مناسب شما می‌باشد یا خیر. ما این رشته را بیشتر به کسانی توصیه می‌کنیم که بحث دوری از خانواده و چالش های محیط کار را پذیرفته باشند. با این حال می‌بینید که امکان کار دفتری نیز وجود دارد.
مقاله پیشنهادی: رشته مهندسی صنایع
لیست دانشگاه هایی که رشته‌ی مهندسی نفت را ارائه می‌دهند
در اینجا لیستی از دانشگاه‌هایی که رشته‌ی مهندسی نفت را ارائه می‌دهند را آورده‌ایم:
- دانشگاه صنعتی شریف
- دانشگاه صنعتی امیرکبیر( پلی تکنیک تهران)
- دانشگاه تهران
- دانشگاه علم و صنعت
- دانشگاه صنعتی اصفهان
- دانشگاه اصفهان
- دانشگاه سهند تبریز
- دانشگاه فردوسی مشهد
- دانشگاه صنعت نفت
- دانشگاه سمنان
- دانشگاه شیراز
- دانشگاه رازی کرمانشاه
در رشته‌ی ریاضی بچه‌ها عموما برای قبولی در دانشگاه‌های تاپ تر تلاش می‌کنند و رقابت بر سر دانشگاه‌ها است. برای قبولی در دانشگاه‌های تاپ، باید کنکور خود را با موفقیت پشت سر بگذارید. توصیه می‌کنیم اگر با فوت و فن کنکور و قبولی در رشته و دانشگاه تاپ آشنا نیستید، مقاله‌ی مشاوره کنکور ریاضی را بخوانید تا با آگاهی این مسیر را پشت سر بگذارید و به هدف خود نزدیک‌تر شوید.
نظر یکی دانشجویان رشته‌ی مهندسی نفت در باره رشته‌ی خود
همیشه به خاطر داشته باشید که مهم‌ترین بحث در انتخاب رشته، بحث علاقه‌ی شماست. پس در قدم اول خود را بشناسید و علاقه‌ی واقعی خود را پیدا کنید. به این بحث که میگن برو فلان رشته چون توش پوله، توجه نکن. اگر به یک رشته علاقه داشتی مطمئن باش که با قوی کار کردن توی اون رشته به پول هم می‌رسی. رشته‌ی مهندسی نفت هم مثل بسیاری از رشته ها در قدم اول نیاز به علاقه داره. به عنوان شخصی که این رشته رو خوندم می‌تونم بگم که نفت خیلی خیلی گستره‌تر از اون چیزیه که صرفا در روزمره یا به صورت جهانی با اون سر و کار داریم. این کمک می‌کنه فیلد کاری ما محدود نباشه، توی انتخاب شغل دستمون باز باشه و آینده‌دار بودن رشتت رو تضمین می‌کنه. نفت رو بخاطر چالش های کاری‌ای که داشت انتخاب کردم و اگه سختی رشته رو در نظر نگیریم، رشته‌ی جذابی هستش.
سوالات متداول
آیا رشته مهندسی نفت برای خانم‌ها مناسب است؟
بله، با توجه به روحیات خود و اطلاعات گفته شده، برای انتخاب این رشته تصمیم بگیرید. تمام کارهای دفتری و پژوهشی، حتی پروژه های مختلف می‌تواند توسط خانم‌ها انجام شود. در حال حاضر آن ها در ایران اجازه کار در محیط های حفاری ( دکل ها و ….) را ندارند.
شرایط کاری گرایش حفاری چگونه است؟
به جز بحث سختی کار، اگر شما بخواهید در محیط‌های دکل و حفاری کار کنید، باید بدانید که شرایط کاری آن اقماری است. یعنی به طور مثال 2 هفته شیفت هستید و در محیط کار می‌مانید، 2 هفته نیز مرخصی دارید و می‌توانید در منزل بمانید.
